Thủy sản Việt Nam: 60 năm hội nhập và phát triển

Ngành thủy sản đã có những bước phát triển nhanh và ổn định 

Một chặng đường vẻ vang

Vào cuối tháng 3, đầu tháng 4/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm làng cá và bà con ngư dân ở các đảo Tuần Châu, Cát Bà. Tại đây, Bác đã căn dặn “Biển bạc của ta do nhân dân ta làm chủ”. Lời dạy của Bác thể hiện tư tưởng phát triển kinh tế biển và ý thức bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.  Ngày 1 tháng 4 hàng năm đã trở thành ngày truyền thống ngành thủy sản Việt Nam. Trải qua 60 năm, ngành đã có những chuyển mình mạnh mẽ, trở thành mũi nhọn của nền kinh tế đất nước.

Năm 1960, Tổng cục Thủy sản được thành lập, đánh dấu thời điểm ra đời của ngành thủy sản Việt Nam. Đến năm 1975, sản lượng khai thác cá biển đạt gần 100 nghìn tấn, thu mua và chế biến hải sản hơn 51 nghìn tấn, NTTS đạt 1.800 tấn, các HTX thủy sản được hình thành và phát triển với 356 HTX nghề cá.

Năm 1976, Bộ Hải sản được thành lập và đến năm 1981 được tổ chức lại thành Bộ Thủy sản. Ngành thủy sản bước vào giai đoạn phát triển toàn diện cả về khai thác, nuôi trồng, hậu cần dịch vụ, chế biến và xuất khẩu, đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, bước đầu tham gia hội nhập với nghề cá thế giới.

Năm 1986, tổng sản lượng thủy sản đạt hơn 840 nghìn tấn, trong đó khai thác thủy sản đạt gần 600 nghìn tấn, nuôi trồng hơn 240 nghìn tấn; xuất khẩu đạt 100 triệu USD; thu mua hải sản hơn 370 nghìn tấn. Cả nước có 563 HTX và 2.321 tập đoàn sản xuất thủy sản. Đến năm 1995, tổng sản lượng thủy sản đạt 1,34 triệu tấn, trong đó, khai thác 928,8 nghìn tấn, nuôi trồng 415,3 nghìn tấn; xuất khẩu đạt 550 triệu USD. Năm 1990, ngành thủy sản đã vinh dự được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh.

Ngành thủy sản được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam; Quy hoạch tổng thể phát triển thủy sản; Chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản; Đề án phát triển NTTS đến năm 2020; Quy hoạch phát triển chế biến thủy sản toàn quốc. Năm 2007, Bộ Thủy sản hợp nhất với Bộ NN&PTNT; tháng 1/2010, Thủ tướng Chính phủ quyết định Tổng cục Thủy sản thuộc Bộ NN&PTNT; tháng 3/2013 lực lượng Kiểm ngư được thành lập.

Chuyển dịch mạnh mẽ

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam đứng thứ 4 thế giới 

Luật Thủy sản năm 2017 được Quốc hội ban hành và các văn bản quy phạm pháp luật khác là cơ sở pháp lý để ngành thủy sản tiếp tục phát triển mạnh, duy trì nhịp độ tăng trưởng cao; đánh dấu việc đổi mới tư duy quản lý ngành từ nghề cá nhân dân sang nghề cá hiện đại, phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và đáp ứng yêu cầu hội hập quốc tế.

Trong hơn 10 năm trở lại đây, ngành thủy sản đã có những bước phát triển nhanh và ổn định. Về khai thác, đã chuyển dịch theo hướng trở thành nghề cá cơ giới, tăng cường khai thác ở vùng biển xa bờ, hướng vào các đối tượng có giá trị cao và các đối tượng xuất khẩu. Cùng với đó là ổn định khai thác vùng ven bờ, khai thác đi đôi với bảo vệ và phát triển nguồn lợi, môi trường sinh thái.

NTTS đã trở thành một ngành sản xuất hàng hóa tập trung với trình độ kỹ thuật tiên tiến, phát triển ở tất cả các thủy vực nước ngọt, nước lợ, nước mặn theo hướng bền vững, bảo vệ môi trường, hài hòa với các ngành kinh tế khác. Nếu như năm 1981 diện tích nuôi trồng là 230 nghìn ha, nay đã đạt 1,3 triệu ha.

Về chế biến xuất khẩu, hiện xuất khẩu thủy sản Việt Nam đứng thứ 4 thế giới, số 1 Đông Nam Á. Sản phẩm thủy sản Việt Nam được xuất khẩu tới hơn 170 nước trên thế giới; kim ngạch đạt trên 9 tỷ USD.

Phát triển bền vững

Nghị quyết số 36-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đặt ra mục tiêu “Đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh; đạt cơ bản các tiêu chí về phát triển bền vững kinh tế biển; hình thành văn hóa sinh thái biển; chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng; ngăn chặn xu thế ô nhiễm, suy thoái môi trường biển, tình trạng sạt lở bờ biển và biển xâm thực; phục hồi và bảo tồn các hệ sinh thái biển quan trọng. Những thành tựu khoa học mới, tiên tiến, hiện đại trở thành nhân tố trực tiếp thúc đẩy phát triển bền vững”.

 Để đạt được mục tiêu đó, ngành thủy sản đã cơ cấu lại cho phù hợp; tổ chức các cấp hướng đến một nghề cá bền vững, trách nhiệm, khai thác có hiệu quả, hội nhập trước thách thức của thị trường, thích ứng biến đổi khí hậu; cần phải tổ chức theo chuỗi khép kín; tăng cường chế biến bằng cách làm tăng chất lượng sản phẩm.

Ngành đang tập trung nuôi trồng thủy sản có quy hoạch chặt chẽ và bằng những công nghệ hiện đại nhất; đồng thời tích cực phân tích và tìm các thị trường mới, đảm bảo đầu ra cho ngành thủy sản. Ngành thủy sản Việt Nam cũng thu hút mạnh vốn đầu tư từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước, phát triển các mô hình tổ chức kinh tế hợp tác, liên doanh, liên kết giữa doanh nghiệp chế biến tiêu thụ và người nuôi; xây dựng các vùng nuôi công nghiệp sản xuất hàng hóa lớn; xây dựng và đẩy mạnh việc kiện toàn hệ thống thú y thủy sản từ trung ương đến địa phương.

Để đạt mục tiêu 10 tỷ USD giá trị kim ngạch xuất khẩu năm 2019, ngành thủy sản Việt Nam tập trung nâng cao công nghệ chế biến và thúc đẩy xuất khẩu, giải quyết dứt điểm vấn đề hóa chất kháng sinh trong sản phẩm thủy sản và các loại bệnh phổ biến trong tôm nuôi hiện nay, nhằm củng cố lòng tin của người tiêu dùng đối với sản phẩm tôm Việt Nam và tăng cường xuất khẩu vào các thị trường khó tính như Nhật Bản, EU, Australia...

Nhìn lại chặng đường 60 năm hình thành và phát triển, ngành thủy sản Việt Nam tự hào góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế đất nước, đem lại công ăn việc làm triệu triệu người nông dân, khẳng định vị thế trên thương trường thế giới. Có được thành công đó là nhờ sự quan tâm lãnh đạo của Đảng, nhà nước, lãnh đạo ngành qua các thế hệ, đóng góp của bà con nông dân và cộng đồng doanh nghiệp cả nước.

Hướng tới những mục tiêu mới, toàn ngành quyết tâm đồng lòng phát huy truyền thống của mình, tiếp tục khẳng định là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, vừa phát triển kinh tế vừa khẳng định chủ quyền biển, đảo, thực hiện mục tiêu “dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh”.